Wat is automatisme?

Automatisme is een filosofische theorie die stelt dat alle acties worden veroorzaakt door voorafgaande gebeurtenissen, en dat er niet zoiets bestaat als vrije wil. Volgens deze theorie is menselijk gedrag eenvoudigweg het product van fysieke en psychologische krachten, en is er geen bewuste actor die beslissingen neemt of handelwijzen kiest.

Automatisme staat in contrast met theorieën die een vrije, onveroorzaakte of spontane vorm van menselijk handelen poneren, waarin bewuste actoren het vermogen hebben om keuzes te maken en te handelen in overeenstemming met hun bedoelingen. In die zin staat het haaks op de klassieke opvatting van vrije wil en morele verantwoordelijkheid.

Automatisme is al sinds de tijd van de oude Grieken een onderwerp van filosofisch onderzoek, en is door de hele geschiedenis van het westerse denken verdedigd en bekritiseerd. De bekendste voorstanders ervan zijn onder meer de Franse filosofen Pierre Simon Laplace en Julien Offray de La Mettrie, die beiden beweerden dat de natuurwetten al het menselijk gedrag beheersen, inclusief wilsdaden.

In de hedendaagse filosofie zijn er nog steeds veel filosofen die het concept van de vrije wil verdedigen, en het debat tussen automatisme en libertarisme (de opvatting dat vrije wil bestaat) blijft een actief en levendig gebied van filosofisch onderzoek.